برنامه سودمند System Restore به بسیاری از کاربران امکان داده است که خارج از توانایی های فنی خود بتوانند یک مسئله جدی کامپیوتری را تعمیر کنند. هرگاه یک گیر نرم افزاری، یک اشکال برنامه ای، یا یک خطای کاربری سبب خرابی سیستم عامل بشود، این برنامه سودمند به آسانی می تواند آسیب به وجود آمده را فقط با چند کلیک حل کند.
System Restore همچون یک برنامه پشتیبان گیری(1)، از داده های ویژه ای که بر روی دیسک سخت ذخیره شده است کپی برداری می کند. اما برخلاف نرم افزارهای پشتیبان گیری، این برنامه ویندوز طوری طراحی شده است که فایل های کپی برداری شده را بر روی همان وسیله ای ذخیره کند که از روی آن کپی برداری کرده است.
هدف System Restore نیز خیلی متفاوت است. برنامه های پشتیبان گیری مرسوم می توانند نسخه هایی از فایل های شخصی شما_ یا حتی کل دیسک سخت شما( در حالت برنامه های پشتیبان گیری آینه سازی از دیسک)_ را بازگردانی یا بازذخیره (2) کنند. در مقابل، System Restore طوری طراحی شده است که بدون آن که به فایل های شخصی ای که شما پس از پشتیبان گیری ساخته اید یا اصلاح کرده اید دست بزند ویندوز، رانش گرها(3)، و برنامه های کاربردی را به یک حالت سالم و پیشین- که نقطه بازگردانی یا restore point نامیده می شود_ « بازگردانی» کند. توجه کنید که System Restore برنامه های کاربردی ای را که پس از زمان تهیه نقطه بازگردانی نصب کرده اید حذف خواهد کرد؛ در حقیقت، بعضی از کاربران با این روش، خود را از دست برنامه های مسئله دار آزاد می کنند.
با آن که System Restore یک درمان کامل نیست آن قدر کارآمد بوده است که در دهه گذشته بتواند جلوی میلیون ها مراجعه به تعمیرگاه ها به دلیل عیب فنی را بگیرد. در حقیقت، بسیاری از کاربران فقط هنگامی که System Restore نمی تواند مسئله آنها را حل کند به تعمیرگاه مراجعه می کنند.
System Restore همچون بسیاری از برنامه های دیگر توکار ویندوز از اولین حضور خود در ویندوز میلنیم تکامل یافته است. ویندوز 7 انتخاب نقطه بازگردانی درست را به هنگامی که می خواهید یک مسئله _ مثلاً یک نصب زدایی معیوب یا خرابی یک رانش گر_ را حل کنید آسان کرده است.
به امکانات System Restore در این مقاله نگاه خواهیم انداخت، و ابتدا امکانی را بررسی خواهیم کرد که احتمالاً بیشترین استفاده را دارد: بازسازی.
حتی اگر با System Restore در نگارش های پیشین ویندوز آشنا باشید، بهتر است امکانات System Restore در ویندوز 7 را بشناسید.

چگونه سیستم عامل را بازگردانی کنیم

هرگاه پس از آن که یک برنامه کاربردی جدید را نصب کرده باشید کامپیوترتان به مسئله هنگ شدن های تصادفی مبتلا شود یا پیوسته پیام خطا صادر کند، منطقی ترین کار آن است که از آن برنامه نصب زدایی(4) کنید. اما اگر عملیات نصب زدایی با موفقیت انجام نشود، ممکن است کامپیوترتان را در وضعیت عجیبی بیابید که در آن نه شما می توانید آن را از نو نصب کنید، و مسئله به وجود آمده همچنان باقی می ماند.
اگر روش های منطقی کارگر نیفتاد، سراغ System Restore بروید. و اگر مثلاً حدس می زنید که در کامپیوترتان پس از یک جلسه ارتباط با اینترنت نوعی بدافزار(5) سرایت کرده باشد، System Restore می تواند کمک کند( البته، پس از یک بررسی کامل با یک برنامه ضد ویروس خوشنام).System Restore به طور پیش فرض بر روی یک سیستم ویندوز7 مرسوم کار می کند.
برای شروع، روی Accessories، All Programs، Start و System Tools، و System Restore کلیک کنید.
در پاره ای از موارد، ممکن است گزینه هایی با برچسب Recommended Restore یا Choose A Diffrent Restore Point ببینید. در این صورت، هرکدام را که انتخاب کردید، روی Next کلیک کنید. اگر هیچ گزینه ای ندیدید یا Choose A Diffrent Restore Point را انتخاب کردید، گزینه Show More Restore Points را خواهید دید که در کنار خود یک مربع تیک زنی دارد. روی آن کلیک کنید تا به ویندوز7 بگویید که همه کارت هایش را روی میز بگذارد. هر مورد، که مهر تاریخ دقیق روز و ساعت ساخته شدن را دارد، نماینده یک مقصد برای ماشین زمان مجازی System Restore است.
System Restore در ویندوز 7 در مقایسه با ویندوزهای قبل از خود اطلاعات بیشتری درباره نقطه های بازگردانی فراهم می سازد. روزآمدکننده ها، برنامه های کاربردی، و رانش گرهایی را که در فاصله زمانی ساخته شدن نقطه بازگردانی تا به حال نصب شده اند یا تغییر کرده اند فهرست می کند. روی یک نقطه بازگردانی کلیک کنید و سپس روی Scan For Affected Programs کلیک کنید.
از اطلاعاتی که به نمایش در می آید برای انتخاب یک نقطه بازگردانی مناسب بهره بگیرید. به عنوان مثال، اگر مسئله شما پس از نصب یک فایل روزآمد کننده برای یک برنامه کاربردی سرور رسانه ها آغاز شده باشد، باید آخرین نقطه بازگردانی ای را انتخاب کنید که آن برنامه کاربردی را در فهرست برنامه ها و رانش گرهایی به نمایش در می آورد که حذف خواهند شد. کاربران کهنه کار قدر این اطلاعات اضافی را خوب می دانند، که گرایش محتاطانه به انتخاب یک نقطه قدیمی تر را کاهش می دهد.
هنگامی که آماده بازگشت به یک نقطه بازگردانی شدید، روی Next و Finish کلیک کنید. سرانجام، برای تأیید روی Yes کلیک کنید. این عملیات مدتی طول خواهد کشید و احتمالاً کامپیوتر را باز راه اندازی خواهد کرد. عملیات حساسی است، پس تا زمانی که دسک تاپ ویندوز 7 با یک پیام درباره نتایج بازگردانی به نمایش در نیاید، وقفه ای در کار کامپیوتر به وجود نیاورید.

چگونه یک نقطه بازگردانی برپا کنیم؟

ویندوز به طور خودکار گاه و بی گاه، مثلاً پیش از آن که یک برنامه یا یک روزآمد کننده ویندوز را نصب کنید، یک نقطه بازگردانی جدید می سازد. بعضی از برنامه های کاربردی نیز پیش از اجرای کارهای حساس یک نقطه بازگردانی می سازند. با این همه، شما نیز ممکن است بخواهید پیش از آن که یک عمل داده ای خطرناک انجام بدهید، مثلاً رجیستری (6) را تغییر بدهید، یا عملی را انجام بدهید که احتمال خطا در آن وجود دارد، مانند تغییر دادن تنظیم های شبکه، خودتان می توانید یک نقطه بازگردانی بسازید. اگر یک نقطه بازگردانی با نامی گویا، مثلاً « Before Video Card Driver Upgrade» بسازید، در صورتی که اوضاع به مراد شما تغییر نکند و مسئله به وجود بیاید یک راه آسان برون رفت از مسئله در دسترس خواهید داشت.
برای این کار، پانل تنظیم های System Restore را باز کنید. ابتدا، با زدن کلید ترکیبی نشان ویندوز و PAUSE(+ PAUSE)، یا با کلیک کردن روی System And Security، Control Panel،Start و System پنجره System Properties را باز کنید. روی لینک System Properties کلیک کنید، تا به مخزن و مکان بسیاری از تنظیم های System Restore دسترسی پیدا کنید.( ما از این بخش برای بقیه دستورالعمل های این مقاله بهره خواهیم گرفت.)
برای ساخت یک نقطه بازگردانی جدید، روی Create کلیک کنید. سپس، یک نام یا عبارت گویا برای عکس فوری ای که از سیستم تهیه می کنید در کادر فراهم شده تایپ کنید، مانند عبارت « Pre-Photo Editing Software Install». روی Create و روی Close کلیک کنید. در پی آن، در صورتی که کارهای شما سبب عیب در ویندوز شود، برای بازگرداندن کامپیوتر به وضعیت سالم پیشین براساس نقطه بازگردانی که پیشتر ساخته اید می توانید از دستورالعمل های بخش «چگونه بازگردانی کنیم» بهره بگیرید.

تنظیم های دیگر

بی تردید، سودمندی System Restore بی هزینه نباید باشد. به عنوان مثال، بخش کوچکی از قدرت پردازنده کامپیوتر را به خود اختصاص می دهد، اما اگر از یک کامپیوتر ساخته شده در چند سال اخیر بهره می گیرید نباید متوجه تأثیر این برنامه بر روی توان پردازشی کامپیوتر شوید.
محسوس ترین اثر System Restore بر روی کامپیوتر در فضای دیسک سختی است که مصرف می کند. این برنامه برای ذخیره فایل های بسیار بزرگ، به طور پیش فرض مقداری از ظرفیت هر پارتیشن(7) دیسک سخت را به خود اختصاص می دهد. برنامه System Restore تا زمانی که فضای اختصاصی خود را پر نکرده باشد طبق معمول خودش نقطه بازگردانی می سازد. به محض پر شدن این فضا، هر بار که می خواهد یک نقطه بازگردانی جدید بسازد قدیمی ترین نقطه( های ) بازگردانی را حذف می کند.
هریک از عملیات System Restore زیر تأثیر خودش را بر روی دیسک سخت می گذارد.

تنظیم فضای دیسک برای نقطه های بازگردانی.

تغییر دادن مقدار فضای دیسک اختصاصی System Restore در ویندوز آسان است. به طور آرمانی، بین فضای قابل استفاده کافی در دیسک سخت و تعداد نقطه های بازگردانی قابل دستیابی باید توازنی را به وجود بیاورید.
هر چه فضای اختصاصی System Restore بزرگ تر باشد قادر خواهید بود که در صورت نیاز به یک نقطه بازگردانی قدیمی تر، مثلاً به جای دیروز به دو هفته پیش باز گردید. با این همه، حتماً نمی خواهید که فضای با ارزش ذخیره را به نقطه های بازگردانی باستانی ای اختصاص بدهید که چند ماه عمر دارند. البته، ممکن است به یک دلیل خاص بخواهید که چنین رجعتی به گذشته داشته باشید، اما در این صورت مجبور خواهید بود که وقت فراوانی را برای نصب روزآمدکننده ها و برنامه های به تازگی نصب شده خود اختصاص بدهید.
تحت برگه System Protection در پنجره System Properties، روی یک پارتیشن کلیک کنید تا انتخاب ( های لایت) شود.
سپس، روی Configure کلیک کنید. به شاخص متحرک Max Usage در ناحیه Disk Space Usage توجه کنید. این شاخص را از طریق موش کشی به یک نقطه جدید ببرید؛ حداکثر اندازه قلمرو System Restore را بر حسب گیگابایت و به صورت درصد فضای کل خواهید دید. توجه داشته باشید که اگر ظرفیت System Restore را به کمتر از مقدار Current Usage کاهش بدهید، نقطه های بازگردانی قدیمی موجود را حذف خواهید کرد. برای مؤثر کردن تغییر روی Apply کلیک کنید، و سپس روی OK کلیک کنید. هنگامی که روی Apply کلیک کنید،‌بلافاصله این تغییر انجام خواهد گردید.

حذف همه نقطه های بازگردانی.

یک حرف نماینده یک دیسک را در فهرست Protection Settings انتخاب کنید، روی Configure کلیک کنید و سپس روی دکمه Delete در پایین پنجره کلیک کنید.
یک دلیل حذف کردن همه نقطه های بازگردانی System Restore می تواند آن باشد که بخواهید از شر بدافزارهایی رها شوید که برنامه ضد ویروس شما نمی تواند آنها را حذف کند. گاهی نیز چون دیسک سخت پر می شود و جا برای ذخیره داده های جدید کم است می توان نقطه های بازگردانی را حذف کرد. اما به یاد بسپارید که کارایی اکثر سیستم های ویندوز با رسیدن دیسک سخت به یک یا دو گیگابایت آخر آزاد خود به شدت کاهش می یابد . از این روی، باز کردن جا با حذف نقطه های بازگردانی را یک راه حل موقتی در نظر بگیرید و در اولین فرصت ممکن یک دیسک سخت جدید اضافه کنید،‌یا دیسک سخت موجود را با یک دیسک سخت پر ظرفیت تر تعویض کنید.

فعال یا غیر فعال کردن System Restore.

اگر یک کامپیوتر قدیمی دارید، و برای کارآمدتر کردن آن مجبورید بارهایی را که اضافه می دانید از دوش آن بردارید، غیر فعال کردن System Restore می تواند تعدادی از چرخه های پردازنده (CPU) و بخشی از فضای دیسک سخت را آزاد کند. افزون بر این، کاربرانی که دیسک سخت خود را به چند پارتیشن تقسیم کرده اند،‌اگر این برنامه جداگانه بر روی هریک از آن پارتیشن ها فعال شده باشد،‌ممکن است بخواهند بار System Restore را از دوش والیوم هایی(8) بردارند که به هیچ وجه از آن سودی نمی برند، مانند والیوم هایی که فقط حاوی فایل های موسیقی یا عکس هستند.
در برگه System Protection در پنجره System Properties روی حرف نماینده دیسکی که می خواهید تغییر به وجود بیاورید کلیک کنید. سپس، روی Configure و آنگاه روی Turn Off System Protection کلیک کنید. روی Yes، Apply و OK کلیک کنید. هر چند، بعدها می توانید System Restore را از نو فعال کنید. برای بهترین حفاظت، گزینه Restore System Settings And PreviousVersions Of Files را انتخاب کنید و روی Apply و OK کلیک کنید.

بازیافت یک فایل شخصی

System Restore همچنین به شما امکان می دهد که یک نگارش قدیمی تر یک فایل شخصی را دستیابی کنید، البته در صورتی که دست کم یک نقطه بازگردانی بعد از آن فایل ساخته شده باشد. به عنوان مثال،‌ممکن است بخواهید که به یک نگارش پیشین رساله تان باز گردید، پیش از آن که یک موضوع بی ثمر و پرت را داخل کرده باشید. با این توان، System Restore ممکن است سودمندتر از نسخه های پشتیبان موجود شما عمل کند.
روی فایل انتخابی تان کلیک - راست کنید و Restore Previous Versions را انتخاب کنید. یک مورد در فهرست File Versions را انتخاب کنید. روی Open برای تماشای آن کلیک کنید؛ توجه داشته باشید که این فایل را در یک مکان جدید یا در پوشه قدیمی آن تحت یک نام متفاوت می توانید ذخیره کنید. روش دیگر آن است که روی Restore کلیک کنید، دوباره روی Restore کلیک کنید، و روی OK برای جایگزین کردن نگارش کنونی فایل با نگارش پیشین آن کلیک کنید.

اجرای نرم افزار ایمن ساز را فراموش نکنید

اگر برنامه ضد ویروس شما امکان بررسی نقطه های بازگردانی System Restore را داشته باشد اجرای این بررسی را فراموش نکنید. به این ترتیب، اگر بدافزار نتواند خودش را در یک نقطه بازگردانی آرشیوی پنهان کند، در صورت نیاز به System Restore، با مسائل کمتری برخورد خواهید کرد.

پی نوشت ها :

1) backup
2) restore
3)driver
4)uninstall
5)malware
6)Registry
7) یک بخش مجازی از فضای ذخیره که با یک حرف نماینده دیسک متمایز می شود.
8) volume

منبع:نشریه ریز پردازنده، شماره 190.